Democratie als methode voor besluiten

Democratie is voor ons niet hetzelfde als de macht van de helft plus 1. Dat laatste betekent dat elke minderheid op democratische manier haar rechten kan worden ontnomen. 

Om dit met een voorbeeld te illustreren nemen we een besluit over boeren. Er zijn niet veel boeren, dus het is een minderheid. Wanneer het besluit genomen moet worden dat boeren hun productie moeten staken in verband met stikstofuitstoot, zal de meerderheid bestaande uit de stedelijke bevolking democratisch daartoe kunnen besluiten. Zij ondervinden geen directe gevolgen van het besluit. De minderheid van boeren zal op zoek moeten naar een andere bron van inkomsten.
Eenzelfde mechanisme gaat op voor de plaatsing van windturbines. Wanneer bijvoorbeeld 10.000 mensen in een dorp in meerderheid tegen windturbines zijn in hun omgeving, maar een meerderheid van de 100.000 stadsbewoners is ervoor, dan krijgen de dorpsbewoners de windturbines. De stadsbewoners zijn er wel van overtuigd dat ze niet prettig zijn in hun omgeving, dus wensen ze niet in de stad. Zo heeft de meerderheid dus geen last van hun besluit.

Een regel is in het algemeen iets waarmee iemand van een vrijheid wordt ontnomen. Zolang jij die iemand niet bent kan je ongehinderd voor die regel zijn. Als je degene die de hinder heeft niet tegenkomt en niet kent zal je nooit zichtbaar geconfronteerd worden met de nadelen die je een ander hebt aangedaan.

Theoretisch kan een willekeurige meerderheid dus een besluit nemen waarbij een willekeurige minderheid wordt gedwongen iets te doen.  Dit is niet de democratie zoals wij die voorstaan. Wanneer we democratie zo inzetten herschikken zich steeds groepen van meerderheden. (Steeds veranderende groepen zoals werknemers tegen werkgevers, ongelovigen tegen christenen, corporatiehuurders tegen woningkopers, armen tegen rijken, jongeren tegen ouderen enzovoorts, net zolang tot de overheid alles met regels moet ordenen en alle activiteit beheerst.) Een groeiende overheid evolueert naar een totalitaire overheid.

De oprichters van onze democratie voorzagen dat en bouwden een veiligheid hiertegen in: Ze maakten een constitutionele democratie, waarbij de minderheid beschermt wordt tegen de meerderheid. Die minderheid wordt zelfs vastgelegd als de kleinst mogelijke minderheid: Het individu.  

Het individu is de kleinste minderheid

De bescherming van de minderheden is te danken aan de grondwet. Dit is de constitutie. Vandaar “constitutionele democratie”. De overheid moet zich bij het maken van wetten aan de grondwet houden. Het is niet zo dat burgers onderling elkaar in rechte kunnen aanspreken op basis van de grondwet. De grondwet is de afspraak tussen de wetgevende macht en de burger. Het is de grondwet die democratie ervan weerhoudt om de macht van de helft + 1 te worden.

De grondwet bevat typisch individuele waarborgen: geen discriminatie, dus de wetgever mag geen wet maken die onderscheid maakt op groepskenmerken. 

Of de onaantastbaar­heid van uw lichaam; er kan geen wet worden gemaakt die zorgt dat de overheid over uw lichaam kan beschikken. 

Het recht op Eigendom uit het Europees Handvest voor de rechten van de mens (in onze grondwet behandeld onder “onteigening”) bepaalt dat de wetgever niet over uw eigendommen kan beschikken zonder schadeloosstelling.

Dit mechanisme werkt goed bij de zichtbare regels die de overheden invoeren, maar voor een hoop dingen heeft u gekozen zonder het te weten. Dat gebeurt vooral wanneer machtsconcentraties ontstaan. Wanneer een besluit in de EU is genomen waar u het eigenlijk niet mee eens bent, kan het zomaar zijn dat u zelf gestemd hebt op de partij die het invoert. Hoe meer de macht geconcentreerd is, hoe verder hij van u af staat en hoe minder zicht u heeft op waar u voor stemt. 

Bij decentralisatie van macht is voor u meer zichtbaar waar u voor stemt. U kunt dan de verbanden zien tussen de belastingen die u betaalt en wat er mee wordt gedaan. Dit komt de werking van de democratie ten goede. Het mechanisme is gevoelig voor machtsconcentratie. Het heeft zelfs een natuurlijke neiging daartoe. 

Machtsconcentratie

Wanneer de macht niet geconcentreerd is gebeurt dit: Stel u 3 dorpen voor, ze hebben elk 3000 inwoners. In één van de dorpen bestaat de bevolking uit mensen die vanuit religieuze overtuiging op zondag geen winkelopening willen. Bij verkiezingen kiezen ze voor winkelsluiting op zondag. De andere twee dorpen hebben inwoners die de winkels op zondag open willen hebben. In deze dorpen zijn de winkels dus open op zondag. In dit systeem komt de winkelsluiting overeen met de wensen van de inwoners. Het weerspiegelt hun individuele keuzes.
Nu gaan we de macht concentreren door deze dorpen samen te voegen tot één gemeente. Er zijn dan 3000 mensen vóór zondagsluiting, en 6000 tegen. In alle dorpen zijn de winkels nu open. Ook in het dorp waar de mensen het niet willen.

Hoe groter het gebied waar de regels voor worden opgesteld, hoe groter de kans dat mensen die u niet kent en ook nooit tegenkomt dingen verzinnen die u hinderen. Ze komen er ook niet achter dat ze dat doen, terwijl ze op persoonlijk vlak meestal er niet op uit zijn om u te beperken. Hoe geconcentreerder de macht, hoe minder we weten waar we voor kiezen. 

Dit mechanisme speelt zich af door de voortdurende samenvoeging van gemeentes, maar ook door verplaatsing van beslissingsmacht van gemeenteraden naar gemeentelijke samenwerkingsverbanden en van gemeenten naar provincies en van provincies naar het Rijk. Deze lijn zet zich zelfs daarna nog voort door macht over te dragen van het Rijk naar de EU.

Conform het voorbeeld met de drie dorpen ziet u dat machtsconcentratie stapje voor stapje de weerspiegeling van de individuele wensen ondergraaft, doordat besluiten worden genomen door mensen die niet in de buurt wonen van waar iets gebeurt waar ze voor stemmen. 

Machtsconcentratie maakt uw invloed kleiner, en de macht van de Staat groter. Lokaal voor Democratie wil de staatsmacht teruggeven aan u. Ons antwoord op machtsconcentratie is decentralisatie. Dat begrip zult u als rode draad in onze programma’s terugvinden. De gemeentelijke overheid speelt hierin een sleutelrol.

Het belang van lokale democratie

Bij gemeenteraadsverkiezingen stemt 33% van de kiezers op een lokale partij. Er is geen landelijke partij die 33% van de keizers aan zich weet te binden. Lokale partijen hebben een uitstekende binding met de gemeente waarin ze actief zijn. Ze zijn minder geneigd tot regels die anderen benadelen. In tegenstelling tot geconcentreerde macht kent de lokale partij de mensen die ze benadeelt met haar regels, en is daarop makkelijk aanspreekbaar. Lokaal voor Democratie wil dat het democratisch systeem zo werkt: kleine schaal, dicht bij de inwoners. Zodat het anonieme benadelen van je onschuldige medemens minder wordt, en dingen oplossen als samenleving meer.

De zeggenschap van de gemeenteraad over het budget van de gemeente is klein: In veel gevallen maar 25%. De rest is gelabeld geld wat naar vaste posten moet, die niet beïnvloedbaar zijn door de gemeenteraad (hoogte van uitkeringen, gemeentelijke samenwerkingsverbanden).  De manieren die de gemeenteraad heeft om belasting te heffen zijn heel beperkt. Gemeentelijke belasting zoals OZB wordt niet door huurders betaald, maar alleen door de mensen in een koopwoning. 
Daar komt bij dat de belastingen die geheven worden op de inwoners zoals inkomstenbelasting en energiebelasting naar het Rijk gaan, en van daaruit worden verdeeld over de gemeentes. Dat heeft tot gevolg dat de mensen in sommige gemeentes netto bijdragen aan andere gemeentes. Wat hun eigen gemeente als tekort oplost door de OZB te verhogen, voor de mensen in een koopwoning.

In die omgeving komen lokale partijen er dus altijd achter dat ze veel minder te vertellen hebben dan ze hopen, en hun stem moeilijk kunnen laten horen in de Tweede Kamer, waar de macht zich concentreert. Onze oplossing is decentralisatie van de macht. Dat betekent decentralisatie van bevoegdheden en decentralisatie van belastingheffing. De macht verplaatst zich hierdoor van een centrale bureaucratie naar u, het individu.